Yunanistan seçimleri kelimenin tam anlamı ile bir siyasi deprem getirdi. Åžaşırtıcı mı? Pek sayılmaz. Kamuoyu yoklamaları bu durumu öngörmüÅŸtü. Olsa olsa mucize bekleyenler hayal kırıklığına uÄŸradı.

Yunanistan seçimleri biraz 1990’lar sonu Türkiye’sini anımsatıyor. Ülkeyi uzun süredir yöneten iki merkez partisi eriyor. Mecliste çoÄŸunluk radikal saÄŸ ve sol partilere geçiyor. Ancak çok-partili koalisyon hükümetleri kurulabiliyor.

“Seçmenin tercihi öyle; demokraside çözüm bitmez” diyebilirsiniz. Ne var ki Yunanistan, tarihinin en ağır ekonomik krizini yaşıyor. Hasarın daha da artmaması için özellikle bu anda güçlü ve istikrarlı bir hükümete ihtiyacı var.

Ä°ki farklı açıdan bakabiliriz. Bundan sonra ne olabilir? Neden böyle oldu? Ä°lkini Fransa seçimlerinde yaptım. Yunanistan’da ise bana ikinci soru daha yararlı geliyor. Türkiye’nin güncel tartışmalarına da ışık tutuyor.

Seçim sistemi

Seçim sisteminin siyasi süreçlerdeki belirleyici rolünü yıllardır vurguluyorum. BaÅŸkanlık sistemini, dar bölgeyi ve iki turlu seçimi savunuyorum. Yunanistan’ın bugün içine düÅŸtüÄŸü siyasi kargaÅŸanın tezlerimi doÄŸruladığı kanısındayım.

Fransa ile baÅŸlayalım. Siyasi dağınıklık baÅŸkanlık seçiminin ilk turuna yansıdı. Ama ikinci turdan net bir sonuç çıktı. Çünkü tercih ikiye inince, seçmen adaylardan birine yöneldi. Yani baÅŸkanlık sistemi iki turda güçlü bir yürütme oluÅŸturdu.

Alternatif tarih yazalım. Yunanistan’ın nispi temsil-parlamenter sistem ikilisini Fransa’ya taşıyalım. Fransa’nın Mayıs 2012 siyasi yelpazesini hesaba katalım. Sonuç Yunanistan’dan çok farklı olur muydu?

Fransa bu sorunun cevabını 1950’lerin siyasi çalkantılarında öÄŸrendi. Ekonomik kriz yoktu ama Cezayir savaşı bardağı taşırdı. Siyasi geleneÄŸine ters düÅŸmesine raÄŸmen çözümü baÅŸkanlık sisteminde buldu.

Yunanistan’a dönelim. Siyasi kâbusun faturasını seçmene çıkartmak yanlıştır. Ä°ki turlu baÅŸkanlık sistemi ile aynı seçmen bu seçimden güçlü ve istikrarlı yürütme çıkartırdı. Yani seçmen aslında hatalı seçim sisteminin maÄŸdurudur.

Seçilebilir alternatif

Hepsi bu kadar mı? DeÄŸil. Konjonktür sözcüÄŸünü hatırlayın: Bağımsız dinamiklerin üst üste gelmesi. Sonucu belirleyen bir baÅŸka etken ülkenin uzun süredir iki merkez partisi tarafından yönetilmesidir. Dolayısı ile vatandaÅŸ haklı olarak krizden onları sorumlu tuttu.

Åžüphesiz, seçim sistemi buna da katkı yapmıştır. Ama tümü ile ona baÄŸlayamayız. Nitekim karşı örnek Türkiye’dir. 2001 krizi sonrasında seçmen parlamenter sistem içinde eski meclisi tasfiye etti. AKP’yi tek başına iktidara getirdi.

Fark, krizde sorumluluk taşımayan bir partinin seçmen tarafından “seçilebilir alternatif” kabul edilmesinde yatıyor. Demokrasilerde seçim kazanmanın temel önkoÅŸuludur. 2002 sonrasında Türkiye’de muhalefetin en büyük zafiyetidir.

Yunanistan eski siyasi sınıfa “seçilebilir alternatif” neden üretemedi? Yakın gelecekte yapabilir mi? Benzer sorular yarına yönelik Türkiye için kolayca sorulabilir. Çok önemli olduÄŸunu düÅŸünüyorum.